(2) Những gã khổng lồ buồn tủi trăm năm

Bình Định trong lịch sử là kinh đô Vijaya của vương quốc Champa từ thế kỷ XI đến thế kỷ XV. Ngoài 3 thành cổ: thành Đồ Bàn, thành Thị Nại, thành Cha, hiện nay ở Bình Định còn lại 8 cụm tháp với 14 kiến trúc: Bình Lâm, Bánh Ít (4 tháp), Cánh Tiên, Phú Lốc, Thủ Thiện, Dương Long (3 tháp), Tháp Đôi (2 tháp) và tháp Hòn Chuông ( chỉ còn là chân đế). Quần thể thành cổ và đền tháp phân bố trong một khu vực rộng lớn càng khiến không gian văn hóa Chămpa thấm đẫm sâu, rộng trong từng thớ đất.

Khác với những tháp Chăm ở Mỹ Sơn được xây dựng quần tụ trong một thung lũng lòng chảo, các ngọn tháp của tỉnh Quảng Nam nói chung được xây dựng ở những vùng đất bằng phẳng, thì hầu hết những tháp Chăm Bình Định đều xây dựng trên đỉnh những ngọn đồi. Cũng khác với tháp Chăm ở Ninh Thuận, Bình Thuận, Khánh Hòa, Phú Yên, tháp Chăm Bình Định gây ấn tượng mạnh bỡi dáng vẻ thanh thoát, uy dũng và kích thước to lớn, đường bệ hơn hẳn. Vị trí và hình dáng này tạo cho tháp một vẻ đẹp tôn nghiêm, hùng vĩ trong những lễ nghi tôn giáo.

Phải tận mắt chứng kiến cái cao vời, trác tuyệt của tháp thiêng, điện thờ; phải tận tay sàm sỡ các lở lói, rêu phong mới phần nào hình dung khí phách hào hùng của ngàn năm Chiêm quốc.

Em chỉ mới đi hết 13 tháp. Trong 7 cụm đã dừng chân, tháp Bánh Ít và Dương Long gây nhiều ấn tượng sâu đậm nhất.

Tháp Bánh Ít nằm trên một ngọn đồi cao, có thể nhìn thấy dòng sông uốn lượn dưới chân mình. Đỉnh đồi tương đối bằng phẳng nhưng nhỏ hẹp. Muốn lấy được toàn cảnh chiều cao tháp chính phải tiến sát ra mép đồi, nằm ngửa lưng lên mớ gai bụi chùi ra giữa lửng lơ thung lũng. Đứng xa nhìn lại trong ánh chiều tà, tháp gợi nhớ cái màu hoang sơ của những kiến trúc cổ Ai cập, nhìn từ dưới châp tháp lên tới ngọn lại là những đường thẳng góc vuông vức như những tòa cao ốc hiện đại.

Đứng cạnh tháp Bánh Ít, con người chỉ bé tựa gang tay nhưng vẫn cảm thấy gẫn gũi và thân mật lắm, không như khi tiến gần cụm tháp Dương Long.

Tháp Bánh Ít hiện ra trong mắt người ta bằng sự tiếp nối từ nhỏ đến lớn, từ tròn đến vuông, từ đường bệ tới góc cạnh, nói chung là còn tương đối nguyên vẹn cáo áo mão bên ngoài. Còn ở Dương Long, đó lại là 3 gã khổng lồ thực thụ, sần sùi và lở lói.

Em ghé Dương Long khi người ta còn đang dang dở việc trùng tu. Phải nhảy qua rào mới vào được bên trong vì cửa đóng, then cài. Những đào xới còn nham nhở; những bia, tượng nằm la liệt, ngổn ngang; tấm tôn trên mái nhà dựng tạm cho công nhân cứ từng hồi bị gió thổi rung phần phật; bao quanh từ chân lên tới đầu tháp còn nguyên vẹn giàn giáo đã hoen rỉ lâu ngày vì gió mưa... Giữa không gian hoang vu, tĩnh mịch, cái bóng dáng đồ sộ, lừng lững và bức bối của Dương Long càng dễ khiến người ta choáng ngợp. Vừa đi vừa dòm ngó mà cứ tưởng tới cái cảm giác rờn rợn như mặc cảm tội lỗi con người, như thần linh còn hiển hiện, như "muôn ma hời sờ soạng" ở đâu đây.
(tiếc là ổ cứng cũ bị hư, nên em không còn lưu lại nhiều hình ảnh 2 cụm tháp này)

Nếu Tháp Đôi ở Quy Nhơn sống đời sung túc, tươi vui vì ở gần đô thị thì tháp Phú Lốc chịu số phận tủi hờn hơn cả. Đúng ra là sự hờn giỗi của kẻ lữ hành. Dân cư sung túc ngay dưới chân núi, nhưng con dân của Đại Việt xưa chỉ đường đi lên lại cực kỳ rối rắm: lúc vòng qua hướng đông, lúc lại bảo đi ngược lại hướng tây, phải đi qua mấy ngôi mả cũ, lên khỏi khu nghĩa địa lớn mới tiến tới được lưng chừng đồi. Mà đường đi cũng đậy bụi gai móc níu áo quần. Còn khoảng 50 mét nữa là tới được chân tháp nhưng đành trở lui vì hết đường. Mặt trời thì tắt bóng, xe máy để lại giữa lưng đồi không ai giữ. Thế là phải nhìn ngó ngọn tháp từ xa, chen lẫn qua hàng cây rừng và bụi rậm. Không tới được chân tháp thì tiếc lắm. Xuống núi rồi còn thấy buồn bực nhiều hơn "...Đó chỉ là lối mòn do mưa đổ, người ta đã làm con đường khác, đổ bê tông vừa xong, mày đi nhầm đường rồi!"


2.1. Tháp Đôi và các tác phẩm điêu khắc tìm thấy

Tháp Đôi là cụm tháp duy nhất nằm trên đất TP. Quy Nhơn hiện nay.


Tháp Đôi trong nắng chiều
























Điện thờ trong tháp nhỏ




Phù điêu Linga & Yoni trong điện thờ tháp chính








Tháp Đôi về đêm











Đầu tượng bò Nandin, thế kỷ XII




MAKARA, thế kỷ XII




Trụ văn bia, thế kỷ XII








2.2. Tháp Bánh Ít & Bình Lâm (Tuy Phước)Tháp Bánh ÍT (xã Phước Hiệp)








Tháp Bình Lâm (xã Phước Hòa)










LINGA và YONI tìm thấy Xuân Mỹ, Phước Hiệp Tuy Phước, dùng trang trí đỉnh tháp và bệ thờ. (Thế kỷ XII - XIII)





2.3. Tháp Dương Long & Thủ Thiện và các di tích điêu khắc tìm thấy ở Tây Sơn

Tháp Dương Long






Tháp Thủ Thiện


















Đầu Thủy quái MAKARA, Phù điêu trang trí tháp ở Dương Long, Tây Bình, Tây Sơn. Cuối thế kỷ XII - đầu thế kỷ XIII









Rắn NAGA 3 đầu. Dương Long Tây Sơn. Phù điêu trang trí cửa tháp. Cuối thế kỷ XII - đầu XIII











MAKARA SINH RA NAGA 5 ĐẦU. Dương Long, Tây Bình, Tây Sơn,nửa cuối thế kỷ XII -đầu XIII




GARUDA Dương Long Tây Sơn. Cuối thế kỷ XII - đầu XIII





PHÙ ĐIÊU SƯ TỬ Dương Long Tây Sơn. Cuối thế kỷ XII - đầu XIII





PHÙ ĐIÊU VOI (đất nung) Bình Nghi Tây Sơn, thế kỷ XII





TƯỢNG BÒ NANDIN Bình Nghi Tây Sơn, thế kỷ XII





Phù điêu TU SĨ, cuối thế kỷ XII - đầu XIII











SINH HOẠT TU SĨ BÀ LA MÔN Dương Long, Tây Bình Tây Sơn. Phù điêu trang trí vòm cửa tháp, cuối thế kỷ XII - đầu XIII







THẦN BRAHMA Dương Long Tây Sơn, Cuối thế kỷ XII - đầu XIII





THẦN INDRA Tây Sơn, thế kỷ XII





THẦN MAHISAMARDINI Bình Nghi Tây Sơn, thế kỷ XII






2.4. Tháp Cánh Tiên và các di tích tìm thấy ở Nhơn Hậu, An Nhơn


Tháp Cánh Tiên















Việc trùng tu tháp thường mất rất nhiều thời gian nếu không có sự quan tâm nào đặc biệt. Tháp Đôi ở Quy Nhơn là trường hợp duy nhất được hoàn tất rất nhanh vì chuẩn bị cho festival Bình Định hồi tháng 8/2009. Tháp Dương Long tính tới nay (2011) đã 5 năm mà chưa hoàn tất nên ở tháp Cánh Tiên này mới chỉ có 1 năm và 3 người làm thì khó có câu trả lời chính xác. Trong ảnh có người đàn ông đang mài những viên gạch (được đặt làm riêng) cho nhẵn, sau đó sẽ chuyển lên trên cho người khác quệt nước bồ lời, một thứ keo dính để kết nối các viên gạch lại với nhau.










GAJASIMHA, Đầu voi mình sư tử. tượng thờ. Thành Vijaya, Ba Cảnh, Nhơn Hậu, An Nhơn.Thế kỷ XII – XIII




GARUDA thế kỷ XII.




SƯ TỬ Thành Viyaja.Tượng thờ. Thế kỷ XII - đầu XIII





SƯ TỬ. Tượng thờ Thành Viyaja. Thế kỷ XII - đầu XIII




THẦN HỘ PHÁP, thế kỷ XII





2.5. Tháp Phú Lốc và các di tích tìm thấy ở Nhơn Thành, An Nhơn


Tháp Phú Lốc






GAJASIMHA (Đầu voi mình sư tử), phong cách tháp Mẫm, cuối thế kỷ XII - đầu XIII




PHÙ ĐIÊU SƯ TỬ, phong cách tháp Mẫm, cuối thế kỷ XII - đầu XIII, phát hiện năm 2002 tại phế tích tháp Mẫm




Thần SARASVATI- Thế kỷ XII




SƯ TỬ (tìm thấy ở Nhơn Khánh - An Nhơn thế kỷ XII )




---o0o---

>> Giếng vuông và nghệ thuật gốm Chăm

phulam đã viết:
Đầu Thủy quái MAKARA, Phù điêu trang trí tháp ở Dương Long, Tây Bình, Tây Sơn. Cuối thế kỷ XII - đầu thế kỷ XIII

Hồi trước mới xây nhà em, khi đào đất đổ móng em lụm được cái này







Hôm nay thấy bác phulam post lên em thấy nó giống giống không biết phải không
Hay các bác nào biết cái cục đồng này là gì thì cho em xin thông tin với ạ

Cám ơn các bài viết có sự đầu tư rất nhiều từ bác phulam
Em tiếc rằng sao bác lại không trở thành nhà báo hay phóng viên nhỉ

trời ơi! nhà bác đào được kho báu à. đẹp quá. hôm nào bác cho em chiêm ngưỡng tận mắt thử nha
quý và đẹp quá
em ko phải chuyên gia nên chỉ dám đoán bừa theo cảm tính
ngoài tượng Phật đồng, nghề đúc đồng của Chămpa thường ít được quan tâm
họa tiết đẹp và màu đồng còn rất sáng, loại khí cụ tinh xảo như thế này có thể thuộc về nền văn hóa khác
em cũng chưa từng nhìn thấy cái gì tương tự thế trong văn hóa Champa
dấu tích Chămpa còn kéo dài đến đất Đồng Nai nhưng xuống tới Sài Gòn-Gia Định thì chưa nghe nói
dưới Lục tỉnh Nam kỳ thì chỉ có di chỉ văn hóa Óc Eo
thôi kệ các chuyên gia, bữa nào cho em nghía thử tý nha bác

@ "nẻo thanh niên từ lỡ một con đàng
em con gái hai bàn chân em bước
hai tay ôm hai buồng phổi em ho" ...hehe

BÀI VIẾT KHÁ SINH ĐỘNG VỀ CÁC VÙNG MIỀN ĐẤT NƯỚC.
MONG DIỄN ĐÀN CÓ NHIỀU BÀI VIẾT NHƯ NÀY HƠN NỮA

Hồi trước mới xây nhà em, khi đào đất đổ móng em lụm được cái này




Hôm nay thấy bác phulam post lên em thấy nó giống giống không biết phải không
Hay các bác nào biết cái cục đồng này là gì thì cho em xin thông tin với ạ

---o0o---

Cái rìu này của bác là một trong thập bát bang binh khí của võ thuật cổ truyền Việt Nam, tạm gọi là: long đầu việt, thuộc loại binh khí chấn-nện: Phủ, Việt.

Tên gọi và xuất thân

Phủ và việt là thuật ngữ võ cổ truyền. Cây búa cán ngắn (phủ) và cây búa lớn cán dài (việt).

Hán Việt từ điển của Đào Duy Anh (1932) định nghĩa: “Phủ là cái rìu, việt là cái búa lớn dùng để trị người có tội”. Các sách từ điển tiếng Việt cũng đều ghi phủ, việt là cái rìu, cái búa.

Từ điển Hán Việt hiện đại giải thích: “Fu” là búa, “yue” là việt. Bộ binh thường dùng búa cán ngắn. Kỵ binh thường dùng búa cán dài, thuận tiện chiến đấu trên lưng ngựa chống lại các lọai binh khí dài khác. Do vậy, việt còn được gọi là chiến phủ.

Ở cả La Mã và Trung Hoa cổ đại, lưỡi rìu (việt) là biểu tượng cho uy quyền. Chỉ có thân vệ của tước vương mới được mang lưỡi việt, cờ tiết. Ở Việt Nam, rìu chiến là thứ võ khí phổ dụng từ thời đồ đá, đồ đồng đến tận thời nhà Nguyễn.

Ríu Trận phôi thai từ lưỡi Rìu Đồng cổ xưa, để trở thành một loại «Búa Trận» gọi là Đao Phủ, mà ngày nay gọi vắn tắt là Phủ.


Lưỡi RÌU Đồng cổ xưa của Việt-tộc
Trều-đại Nhà Hồng-Bàng, 2879 - 258 TCN (Ảnh : Nguyễn Ngọc Phương Đông)



Vũ khí người Việt cổ





Binh khí rìu thời Trung cổ


Phân loại

Búa Trận gồm có hai loại :
1 - Búa Trận không gắn lưỡi Dáo, gọi là «Phủ» (斧), được chia ra làm ba thứ :
a) «Song Phủ» (双 斧) : Đó là thứ Búa Trận không gắn Lưỡi Dáo và cán ngắn để sử dụng một cặp ;
b) «Độc Phủ» (獨 斧) : Đó là thứ Búa Trận không gắn Lưỡi Dáo và cán dài trung bình ;
c) «Đại Phủ» (大 斧) : Đó là thứ Búa Trận không gắn Lưỡi Dáo, nhưng có móc ngạnh sắc bén phía đối diện với lưỡi Búa Riều, có cán dài để sử dụng bằng hai tay, và được gọi là «Khai Sơn Đại Phủ» (開 山 大 斧) . Loại Đại-Phủ này là binh-khí thường được sử dụng ở Trung-Hoa nhiều hơn là ở Việt-Nam.

2 - Búa Trận có gắn lưỡi Dáo, gọi là «Việt» ( 鉞), được chia ra làm hai thứ :
a) «Song Việt» (双 鉞) : Đó là thứ Búa Trận có gắn Lưỡi Dáo và cán ngắn để sử dụng một cặp ;
b) «Đại Phủ Việt» (大 斧 鉞) : Đó là thứ Búa Trận có gắn Lưỡi Dáo và cán dài để sử dụng bằng hai tay.
Loại Búa Trận Đại Phủ-Việt này trọng-lượng tương-đối nhẹ hơn loại Khai Sơn Đại Phủ và là loại binh khí thường được sử dụng xưa nay tại nước Việt nhiều hơn là ở Trung Quốc.

Nhưng tài liệu trong nước và nước ngoài viết về binh khí này rất ít, nếu có thì cũng chỉ miêu tả đơn sơ, do vậy người am tường kỹ thuật chiến pháp không nhiều. Nên có ý kiến cho rằng: chưa có bằng chứng thuyết phục loại vũ khí này được dùng trong thực chiến, trừ những bức ảnh chụp đồ nghi trượng và điệu múa Bát Dật đời Nguyễn trong ngày Tế Lễ Đàn Nam Giao:


múa Bát Dật đời Nguyễn


lính vệ binh đời Nguyễn


Một vài biến thể












Đôi lời cùng bác Lavic:
- Lưỡi rìu của bác, phần lưỡi có chạm khắc đầu rồng tinh tế, lại có lưỡi dáo đã được cách điệu nên em tạm gọi là Long đầu việt.
- Về ý kiến bác cho rằng hiện vật bác đang giữ xuất thân từ chùa Tàu, theo em ghi nhận có nhiều phần đúng. Vì bản tánh cốt lõi của đạo Phật là từ bi, cứu khổ, an lạc, không dùng đến vũ khí. Việc phim ảnh Phật giáo mô tả cảnh dùng binh khí để chiến đấu hoặc sát thương là theo mô tả cảm quan của tác giả, đạo diễn. Người Trung Hoa có tập tục thờ Quan Công, một chiến tướng thời Tam Quốc nên các bộ binh khí cổ (dù chỉ mang tính trưng bày) cũng thường đi kèm trong chùa Ông là điều thường thấy. Mà thờ Quan Công là thờ thần, thờ bản ngã không phải bản tính đạo Phật là Vô ngã.
- Rìu được đúc bằng đồng, không phải là binh khí dùng để chiến đấu mà thường là để biểu diễn hoặc trưng bày. Cái này có thể gặp nhiều ở Bình Định.
- Hình tư liệu em chụp theo một chủ để khác nên nhiều khi chi tiết bên trong em không để ý. Rất cảm ơn bác đã phát hiện để em có cơ hội tìm hiểu thêm.





(Đền Ông Nam Hải, 38 Xuân Diệu, Quy Nhơn. Mình sẽ gặp lại hình ảnh này khi về Quy Nhơn)

Trên đây là những thông tin em tóm lược lại sao cho ngắn gọn. Bác có thể tham khảo thêm những đường link dưới này ạ:

http://www.binhdinh-salongcuong.org/VN_DISCUSSION_Armes%20Medievales_Dix%20Huit%20Sections.html
http://www.binhdinh-salongcuong.org/VN_DISCUSSION_Armes%20Medievales_Phu%20&%20Viet-Phu.html
http://www.binhdinh-salongcuong.org/VN_DISCUSSION_Armes%20Medievales_Phu%20&%20Viet%20Thao-Phap.html
www.lichsuvn.info/forum/showthread.php%3Fp%3D451579+&cd=1&hl=vi&ct=clnk&gl=vn" target="_blank" rel="nofollow">http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:Y7dBkTB9IwkJ:www.lichsuvn.info/forum/showthread.php%3Fp%3D451579+&cd=1&hl=vi&ct=clnk&gl=vn
http://www.tuhai.com.vn/forums/index.php?topic=26337.0
http://vnsharing.net/forum/showthread.php?t=362090&page=2
http://vtc.vn/654-343034/anh-trong-ngay/anh-muc-so-thi-18-loai-binh-khi-vo-co-truyen-viet-nam.htm
http://www.dichcankinh.com/vo-co-truyen/16-ngam-nhung-binh-khi-trang-phuc-vo-co-truyen-viet-nam.html
http://forum.shopvothuat.com/vothuat/phu-viet-binh-khi-truyen-t2581.html

Trời! Nhiều địa điểm thế. Nhưng sao ko xem được ảnh vậy?

À, xin lỗi. Load được ảnh. Mạng chậm nên tưởng ko load được.